Dzień z fizyką
Naszą szkołę odwiedziła absolwentka, obecnie uczennica III klasy Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Tarnowie. Aleksandra Świątek, bo o niej mowa, jest uczennicą klasy z poszerzonym programem nauczania z matematyki i fizyki. Interesuje się szczególnie fizyką. Jest finalistką Małopolskiego Konkursu z Fizyki i Astronomii, zdobywczynią odznaki „Złoty Kwant” i tytułu laureatki Ogólnopolskiego Konkursu Fizycznego „Poszukiwanie Talentów” organizowanego przez Uniwersytet Warszawski. W nagrodę wyjechała do Rosji, do Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej koło Moskwy. To między innymi właśnie o tym opowiadała uczniom klas IV-VI podczas wizyty w naszej szkole. Opowiadała również o współczesnych fizykach, uczonych - Michale Hellerze, Jerzym Jaroszu, Michale Ostrowskim, Czesławie Kapuście - z którymi utrzymuje kontakt i z którymi przeprowadziła wywiady na temat ich pracy, badań, osiągnięć naukowych.
Ola o dwu ostatnich uczonych napisała artykuły, które zamieszczone są poniżej. Zapraszamy do zapoznania się z nimi.Być może nie będzie to łatwa lektura, ale warto przeczytać. W klasach młodszych, podobnie jak w zeszłym roku, Ola przeprowadziła „Zabawy z fizyką”. Młodzi fizycy tym razem poznali budowę atomu, cząsteczkową budowę materii, maszyny proste, oddziaływanie magnetyczne i elektrostatyczne oraz względność ruchu. Zapraszamy do galerii.
Moja praca to moje hobby
Michał Ostrowski jest astronomem, profesorem, doktorem habilitowanym, członkiem Prezydium Komitetu Astronomicznego Polskiej Akademii Nauk, ale mimo tak wielu tytułów najbardziej sobie ceni funkcją koordynatora polskiego udziału w projekcie Cherenkov Telescope Array (CTA). To jest taki wielki międzynarodowy projekt, który ma szansę przynieść bardzo ciekawe wyniki naukowe.
Jak mówi profesor: „Budujemy olbrzymie obserwatorium astronomii gamma. Będzie ono gotowe
za 5-6 lat, ale to jest wielki wysiłek i myślę, że to jest takie wielkie…”
Astronomią profesor zainteresował się już jako mały chłopiec. Gdy wieczorem wychodził z domu i widać było piękne niebo, próbował sobie wyobrazić co jest za dalekimi gwiazdami, zaczynał sobie wyobrażać nieskończoność. Ta ciekawość była jak magnes i spowodowała,
że zainteresował się astronomią. Profesor studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, tu zrobił doktorat i habilitację, a teraz tu pracuje. Przez jakiś czas pracował w Instytucie Maksa Planca Fizyki Pozaziemskiej w Niemczech, ale wrócił do Krakowa. Obecnie zajmuje się badaniami w zakresie astronomii gamma. W tej chwili jest zaangażowany w obserwatorium HESS w obserwacje południowej półkuli nieba. Wraz z zespołem bada kosmiczne akceleratory cząstek. Oprócz tego bada błyski promieniowania gamma; relatywistyczne strugi, jety; zjawiska w okolicach czarnych dziur. Poza obserwatorium zajmuje się też innymi sprawami, nie czysto naukowymi. Wykłada dla studentów, jest kierownikiem studiów doktoranckich w obserwatorium.
Profesor Michał Ostrowski uważa, że są takie dziedziny astronomii, gdzie można wykonywać doświadczenia. One mogą wiele wnieść. Oczywiście to nie są doświadczenia na Wszechświecie, natomiast doświadczenia fizyczne, które próbują wyjaśnić pewne aspekty działania procesów w obiektach astronomicznych. Takie doświadczenia to np. doświadczenia związane
z tworzeniem się pylinek w bardzo rzadkich gazach. Robi się je po to, aby zrozumieć jak powstaje pył i struktura ośrodka międzygwiazdowego. Robiono również doświadczenie polegające na bombardowaniu pewnych substancji wysokoenergetycznymi cząstkami, żeby patrzeć jak promieniowanie kosmiczne - wysokoenergetyczne cząstki w kosmosie - wpływa na pył i czy ciała w kosmosie. Inne doświadczenia przeprowadzono ze strugami cieczy propagującymi się w innej cieczy, żeby zrozumieć zjawiska dżetów.
Profesor uważa, że nie poznamy wszystkich praw rządzących wszechświatem. Praktyka badań pokazuje, że tak naprawdę badania, które pozwoliły coś rozwiązać przeważnie pozwalają zrozumieć jakiś proces, czy zjawisko dużo dokładniej, stawiając jednocześnie mnóstwo pytań, na które nie ma odpowiedzi przy obecnym stanie badań, zagadnień , których nie potrafimy w pełni zrozumieć.
Profesor mieszka w Olkuszu i chce dla swojego miasta zrobić coś dobrego, bo uważa, że człowiek powinien robić coś dla swojego środowiska. Między innymi pomaga miłośnikom astronomii w rozwijaniu zainteresowań. Czasem organizuje dla nich wycieczki do obserwatorium, pokazy nieba w Olkuszu.
Profesor jest zadowolony ze swojej pracy. Uważa, że w życiu jest najciekawiej robić coś, co człowiekowi sprawia przyjemność. Jeżeli praca może być hobby, to jest to wszystko czego trzeba.
Od majsterkowicza do nanotechnologa, czyli jak spełnić młodzieńcze marzenia
Prof. dr hab. Czesław Kapusta, Kierownik Katedry Fizyki Ciała Stałego na Wydziale Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH w Krakowie już od szkoły podstawowej interesował się fizyką, próbował robić różne doświadczenia, majsterkował, a przez dobrych kilka lat zajmował się modelarstwem lotniczym. Ale tak naprawdę zainteresowali go fizyką jego nauczyciele ze szkoły średniej. Jako prymus miał prawo pójść na studia bez egzaminu. Tak też zrobił i wybrał fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Z kilku specjalności, które miał do wyboru kończąc trzeci rok studiów fizyka ciała stałego była najbardziej bliska jego zainteresowaniom. Chciał poznać i zrozumieć właściwości różnych materiałów i zachodzących w nich zjawisk, a może odkryć, czy wziąć udział w odkryciu czegoś nowego. Po studiach, krótkim stażu na Politechnice Krakowskiej profesor otrzymał asystenturę na AGH. Później obronił doktorat w Instytucie Fizyki Jądrowej i uzyskał Stypendium Humboldta na dwuletni staż naukowy w Niemczech, na Uniwersytecie w Bochum. Doświadczenie które zdobył tam, jak również w czasie późniejszych dłuższych pobytów w Wielkiej Brytanii w ramach stypendiów EPSRC i Leverhulme Trust pomogło mu rozwinąć tematykę badawczą i zorganizować laboratorium w AGH. Po habilitacji, a następnie uzyskaniu tytułu naukowego profesora otrzymał mianowanie na stanowisko profesorskie, a później powierzono mu funkcję kierownika Katedry Fizyki Ciała Stałego.
Jego praca, tak jak w przypadku większości nauczycieli akademickich obejmuje głównie dydaktykę i badania naukowe. Dydaktyka, to wykłady, seminaria, projekty i ćwiczenia laboratoryjne. Prowadzi m.in. zajęcia dotyczące nowoczesnych materiałów i metod pomiarowych, jest opiekunem prac inżynierskich, magisterskich i doktorskich. Wypromował dotychczas ośmioro doktorów nauk fizycznych i jednego doktora honoris causa AGH - Prof. Ricardo Ibarrę z Hiszpanii. Spośród ośmiu doktoratów dwa są polsko-czeskie, zrealizowane we współpracy z Uniwersytetem w Pradze, a dwa polsko-hiszpańskie, zrealizowane we współpracy z Uniwersytetem w Saragossie.
Badania naukowe zespołu profesora Kapusty koncentrują się na zaawansowanych materiałach magnetycznych, nanomateriałach i nanoukładach do zastosowań w elektronice i jej nowej gałęzi - elektronice spinowej oraz w bio-medycynie. Zespół prowadzi badania nie tylko w laboratoriach naukowych własnej Katedry ale także na tzw. wielkich urządzeniach badawczych za granicą, głównie w laboratoriach synchrotronowych. Pozyskanie funduszy na prowadzenie tych badań, a wcześniej wyposażenie laboratoriów w niezbędną do nich aparaturę, to znaczna i bardzo istotna część działań profesora, które można nazwać organizacyjnymi. Do nich można zaliczyć również kierowanie Katedrą Fizyki Ciała Stałego, jednostką liczącą ponad dwudziestu nauczycieli akademickich i kilkunastu doktorantów, stanowiącą około jednej czwartej potencjału osobowego Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH.
Pewną część aktywności profesora stanowi popularyzacja nauki i badań. Profesor prowadzi na przykład wykłady z demonstracjami dla studentów i uczniów szkół średnich na temat słabo reprezentowanego w programach fizyki, również na poziomie uniwersyteckim, ale bardzo ważnego zagadnienia, jakim jest fizyka dźwięku i mowy. Ze swoimi współpracownikami, doktorantami i studentami prezentuje pokazy z tej tematyki i z prowadzonych badań na Festiwalu Nauki, Jarmarku Fizycznym, Dniach Otwartych AGH, Małopolskiej Nocy Naukowców, czy imprezach jubileuszowych AGH i UJ.
Praca ze studentami daje profesorowi wiele satysfakcji, mimo, że nie należy do łatwych, chociaż według niego z trudniejszym i bardziej odpowiedzialnym, rzutującym silnie na dalszy rozwój młodego człowieka zadaniem spotykają się nauczyciele szkoły podstawowej. Profesor premiuje aktywnych studentów, zwłaszcza tych, którzy wykryją jakiś błąd w materiałach, podręczniku, czy popełniony przez prowadzącego. Głównymi problemami, o których mówi profesor, są obniżający się poziom przygotowania kandydatów i dosyć często spotykana u studentów, niska motywacja do studiowania, wynikające głównie z egalitaryzacji studiów wyższych.
Profesor pytany o sukcesy dzieli je na dwie płaszczyzny. Z sukcesów naukowych pierwszy dotyczy materiałów magnetycznych nowej generacji modyfikowanych węglem i azotem, w których profesor zbadał zmiany powodowane lokalnie przez atomy węgla, czy azotu i określił ich wpływ na właściwości wytwarzanych z nich magnesów stałych. Drugi, to określenie natury przejścia metal-izolator w magnetycznych materiałach tlenkowych dla elektroniki spinowej, charakteryzujących się bardzo silną zależnością oporu elektrycznego od pola magnetycznego, tzw. 'kolosalnym magnetooporem". Dokonania naukowe profesora zostały uhonorowane m.in. nadaniem mu statusu profesora honorowego przez jedną z najstarszych brytyjskich uczelni - Uniwersytet w St. Andrews.
Ważnym osiągnięciem było również pozyskanie funduszy strukturalnych na utworzenie Akademickiego Centrum Materiałów i Nanotechnologii, którego budowa została właśnie ukończona i obecnie realizowany jest etap wyposażania go w aparaturę. Profesor był współinicjatorem tego projektu i koordynatorem ds. infrastruktury badawczej.